Musa (s) və Harun (s) peyğəmbərlər İsraillilərə 40 il rəhbərlik etdilər. Onlar Əmrləri yazdılar, qurbanları təşkil etdilər, eləcə də, Tövratda bir çox Əlamətləri təsvir etdilər. Vaxt gəldi, bu iki peyğəmbər bu dünyadan köçməli oldular. Gəlin Tövratın sonunu oxumazdan əvvəl Tövratdakı nümunələrə nəzər salaq.
Tövratdakı nümunələr
Tövratda hansı Əlamətlər var?
Tövratda qurban
Qurbanların əhəmiyyətinə və tez-tez gətirilməsinə fikir verin. Öyrəndiyimiz mövzular barədə bir daha düşünün:
- Habil düzgün qurbanı təqdim etdi; Qabil tərəvəzi qurban gətirdi . Qabilin qurbanı qəbul olunmadı, çünki qurbanda qan axıdılmalı və ölüm olmalıdır.
- Nuhun (s) daşqınından sonra qurban təqdim olundu.
- İbrahim (s) Vəd Olunmuş Torpağa gələndən sonra qurban gətirdi
- İbrahim (s) oğlu ilə sınağa çəkiləndən sonra qoçu qurban gətirdi. Bundan dərhal sonra həmin yerdə “Rəbbin dağında hazırlanacaq” deyə bəyan etdi.
- İsraillilər Pasxa günü qurban gətirdilər. Bu, onları ölümdən xilas etdi. Yəhudilər indi də hər il Pasxa bayramını qeyd edirlər.
- Harun (ə.s) hər il İki keçi qurbanını təqdim etdi özü üçün bir qurban təqdim etdikdən sonra israillilər üçün
- Meyitə toxunandan sonra paklanmaq üçün düyə qurban gətirilirdi.
Bu qurban üçün yalnız təmiz heyvan – qoç, təkə və ya öküz götürülürdü. Bir düyədən başqa, hamısı erkək idi.
Bu qurbanlar qurban təqdim edən adamları günahdan yuyurdu. Yəni qurban örtük kimi onu təqdim edən insanın təqsir və xəcalətini örtürdü. İlk qurban Adəmin dövründə kəsildi; Ona Allahın mərhəməti ilə dəri paltar verildi. Bu dəri paltar Adəmin çılpaqlığını örtərək heyvanın ölümünü xatırladırdı. Vacib sual yaranır: Nə üçün daha qurbanlar təqdim olunmur? Cavabı daha sonra görəcəyik.
Tövratda salehlik
‘Salehlik’ sözü daim təkrar olunur. Biz bu sözə Adəmin hekayəsində rast gəldik; Allah ona ‘təqva libası daha yaxşıdır’ dedi. Biz İbrahimə salehliyin verildiyini gördük, çünki o, Allahın oğul barədə vədinə iman etdi. İsraillilər Əmrlərə riayət edəndə salehliyi əldə edirdilər – lakin onlar bu əmrlərə həmişə və tam itaət etməli idilər.
Tövratda cəza
Biz həmçinin gördük ki, Əmrləri yerinə yetirməməyin nəticəsi Allahın cəzasıdır. Bu, Adəmdən başladı, Adəm cəmi bir dəfə itaətsizlik edərək cəzalandı. Cəza həmişə ölümlə nəticələnir. Ya günah etmiş insan özü ölür, ya da, onun əvəzinə qurban təqdim olunan heyvan ölür. Növbəti deyilənlər barədə düşünün:
- Adəmin vaxtında dəri səbəbi ilə qurban təqdim olunan heyvan öldü.
- Habilin vaxtında – onun qurban təqdim etdiyi heyvan öldü.
- Nuhun vaxtında adamlar su daşqını zamanı öldü. Su daşqınından sonra Nuh özü qurban təqdim etdi; həmin qurban heyvanı öldü.
- Lutun vaxtında Sodom və Homorra əhalisi cəzalanaraq öldü. Lutun arvadı da öldü.
- İbrahimin oğlu qurban təqdim ediləndə ölməli idi, lakin onun əvəzinə bir qoç öldü.
- Pasxa günü (firon və digər imansızların ailəsində) ya ilk oğul öldü, ya da qanı qapı taxtasına sürtülən qurban quzusu öldü.
- Qanuna görə, Kəffarə günündə ya təqsirkar adam ölməli, ya da onun günahına görə bir təkə qurban təqdim olunaraq ölməli idi.
Bu, nə deməkdir? Davam edərkən görəcəyik. İndi Musa ilə Harun (s) Tövrat Kitabını tamamlayırlar. Tövratın sonunda onlar Allahdan gələn iki vacib sözü qeyd edirlər. Bu sözlərin hər ikisi gələcəyə aiddir və bu gün də, hər birimiz üçün vacibdir: gələcək Peyğəmbər və gələcək Lənət və xeyir-dualar. İndi biz burada Peyğəmbərə nəzər salacağıq.
Gələcək Peyğəmbər
Sina Dağında Allah lövhələri verəndə möhtəşəm qüdrətini nümayiş etdirdi. Tövrat bunu belə təsvir edir:
“Üçüncü günün səhəri açılanda göy gurultusu, şimşəklər, dağ üzərində qatı bir bulud və çox uca şeypur səsi oldu. Düşərgədə olan bütün xalq titrədi. Allahı qarşılamaq üçün Musa xalqı ordugahdan apardı və onlar dağın ətəyində durdular. Bütün Sina dağı tüstü içində idi, çünki Rəbb onun üzərinə alov içərisində enmişdi. Bütün dağ kürənin verdiyi tüstü kimi tüstülənirdi, bərk titrəyirdi”
Çıxış 19:16-18
Adamlar qorxu ilə doldular. Tövrat deyir:
“Bütün xalq göy gurultusunu, şimşəkləri, şeypur səsini, dağın tüstülənməsini eşidib görəndə qorxub sarsıldı və uzaqda durdu. Musaya dedilər: «Sən bizimlə danış, biz də eşidək. Qoy Allah bizimlə danışmasın, yoxsa ölərik»”
Çıxış 20:18-19
Bu, Musanın (s) xalqa 40 illik rəhbərlik etdiyi dövrün əvvəlində baş verdi. Həmin dövrün sonunda Allah Musa (s) peyğəmbər ilə danışanda bunu ona xatırlatdı, adamların qorxduqlarını onun yadına saldı və gələcəyə aid vəd etdi. Musa (s) Tövratda yazır:
Allahınız Rəbb sizin üçün aranızdan, digər İsrail övladlarınız arasından mənim kimi bir peyğəmbər yetişdirəcəkdir. Ona qulaq asmalısan. Yığıncaq günü Xorebdə (yəni Sinayda) Allahınız Rəbdən soruşdunuz: “Allahımız Rəbbin səsini eşitməyək və bu böyük atəşi görməyək, yoxsa öləcəyik. ”
Rəbb mənə dedi: «Onların dedikləri yaxşıdır. İsrail övladlarının arasından sizin kimi bir peyğəmbər yetişdirəcəyəm və sözlərimi onun ağzına soxacağam. Ona əmr etdiyim hər şeyi onlara söyləyəcəkdir. Mən özüm peyğəmbər mənim adımdan söylədiyi sözlərə qulaq asmayan hər kəsə cavab verəcəyəm. Ancaq mənim adımdan əmr etmədiyim bir şeyi danışmağı düşünən bir peyğəmbər və ya başqa tanrıların adından danışan bir peyğəmbər öldürülməlidir. ”
“Axı bu sözün Rəbdən olub-olmadığını necə bilək?” deyə düşünə bilərsiniz. Əgər bir peyğəmbər Rəbbin adından danışanda dediyi söz həyata keçməzsə yaxud düz çıxmazsa, bilin ki, onu Rəbb söyləməmişdir. O peyğəmbərin dediklərinin səlahiyyəti yoxdur. Ondan qorxmayın”
Qanunun Təkrarı 18:15-22
Allah adamlarda Özünə qarşı müvafiq hörmət görmək istəyirdi. Beləliklə, Lövhədə Əmrləri verəndə elə etdi ki, xalq böyük qorxu ilə doldu. Burada isə keçmişə baxaraq gələcək Peyğəmbər barədə danışır. Bu, Musa (s) peyğəmbər kimi İsraillilərin arasından çıxacaq. Sonra iki göstəriş verilir:
- Adamlar gələcək Peyğəmbərə fikir verməsələr Allah Özü onları cəzalandıracaq.
- Allahın peyğəmbər vasitəsilə danışdığını təsdiqləmək üçün onun sözləri gələcəyə aid olmalı və gələcəkdə yerinə yetirilməli idi.
Birinci göstərişə görə, Musa (s) peyğəmbərdən sonra təkcə bir peyğəmbər gəlməyəcək. Elə bir qeyri-adi peyğəmbər gələcək ki, ona mütləq qulaq asmalıyıq, çünki onun xüsusi vəzifəsi olacaq; o, Allahın xüsusi sözlərini deyəcək. Gələcəyi yalnız Allah bilir. Heç bir insan, əlbəttə ki, gələcəyi bilmir. Buna görə də, ikinci göstəriş peyğəmbərlik sözünün Allahdan olub-olmadığını müəyyən etmək üçün adamlara verilmişdir. Musa (s) peyğəmbərin sözlərinə görə, bu ikinci göstəriş İsraillilərə onların gələcəyini bilmək imkanını verir. Bu, İsraillilərə veriləcək xeyir-dua və lənətlər bölməsində qeyd olunur və bu sözlərlə Tövrat bitir.
Bəs, gələcək Peyğəmbər? O, kim idi? Bəzi alimlər bu sözlərin Məhəmməd (s) peyğəmbərə aid olduğunu deyirlər. Lakin fikir verin ki, Musa (s) həmin peyğəmbər haqqında demişdi: “Allahınız Rəbb sizin üçün aranızdan – öz soydaşlarınız içərisindən mənim kimi bir peyğəmbər yetirəcək” – yəni yəhudilərdən. Beləliklə, bu, Məhəmməd (s) peyğəmbərə aid edilə bilməz. Digər alimlər bu sözlərin İsa Məsihə (s) aid olub-olmadığı barədə fikirləşirlər. İsa Məsih yəhudi olub və böyük səlahiyyətlə öyrədib, sanki Allah Özü onun dili ilə danışıb. İsa Məsihin (s) gəlişi əvvəlcədən deyilib. Bu barədə İbrahimin qurbanı, Pasxa zamanı və həmçinin, “Allahın sözləri dilində olan” bu Peyğəmbərin gələcəyi barədə deyiləndə qeyd edilib.