İncildə (Müjdədə) peyğəmbər İsa Məsih (s) dəfələrlə ‘Allahın Oğlu’ adlanır və bu, çoxlu mübahisə yaradır. Məhz bu ada görə bir çox adam İncilin (Müjdə) dəyişdirilmiş olduğunu hesab edir. İncilin dəyişdirilməsi mövzusu Qurana əsasən (burada), sunnaya əsasən (burada), elmi mətn tənqidinə əsasən (burada) tədqiq olunur. Nəticə budur ki, İncil (Müjdə) dəyişdirilməyib. Bəs, İncildə ‘Allahın Oğlu’ sözünü necə başa düşmək olar?

Bəzən sadəcə bir termini eşitmək, mənasını başa düşməyə çalışmadan səhv bir nəticəyə səbəb ola bilər. Məsələn, Qərbdə çoxları mediada çox görünən ‘Cihad’ termini ilə reaksiya verirlər. Bu termin ‘dəli döyüşçü’, ‘günahsız insanları öldürmək’ və ya buna bənzər bir şey deməkdir. Əslində, termini başa düşməyə vaxt ayıranlar bunun “mübarizə” və ya “səy” mənasını verdiyini öyrənəcəklər və bu, günah və cazibə ilə fərdi mübarizə də daxil olmaqla, müxtəlif qüvvələrə qarşı mübarizə ola bilər. Ancaq çoxları bunu bilmir.İxlas Surəsi Allahın birliyindən danışır

‘Allahın Oğlu’ termini ilə eyni səhvə yol verməməliyik. Bu yazıda bu termini nəzərdən keçirəcəyik, haradan gəldiyini, nə demək olduğunu və nə demək olmadığını anlayacağıq. Bundan sonra bu müddətə və İncilə cavab vermək üçün məlumatlı bir vəziyyətdə olacağıq.

 ‘Allahın Oğlu’ adı haradan gəldi?

‘Allahın Oğlu’ bir addır, ilk dəfə ona İncildə (Müjdədə) rast gəlinmir. Müjdə müəllifləri bu adı icad etməmişlər. Bu adı xristianlar da icad etməyiblər. Biz bunu bilirik, çünki bu ad ilk dəfə Zəburda, İsa Məsihin (s) şagirdlərinin və ya xristianların yaşadığı dövrdən çox-çox əvvəl istifadə olunub. İlk dəfə bu adı b.e.ə.1000-ci ildə Davud peyğəmbər (s) qeyd etmişdi. Gəlin bu adın ilk dəfə çəkildiyi ayəyə nəzər salaq.

1 Nə üçün millətlər belə vurnuxmaya düşür, Ümmətlər boş şeylər düşünür?

2 Dünya şahları yığışır, Hökmdarlar Rəbbə və Onun məsh etdiyinə qarşı birləşir.(= Məsih = Məsih)

3 Deyirlər: «Gəlin onların buxovlarını

qoparaq, Üstümüzdəki zəncirlərini ataq». Xudavənd onlara istehza edir. 5 Sonra onlara hiddəti ilə xəbərdarlıq edəcək, Qəzəbi ilə onları dəhşətə gətirəcək. 6 O deyir: «Mən padşahımı Müqəddəs dağım Sionda əyləşdirmişəm»

. 7 Rəbbin fərmanını elan edəcəyəm. Rəbb mənə dedi: «Sən Mənim oğlumsan, Mən bu gün sənə Ata oldum.

8 Məndən istə, onda irs olaraq millətləri, Mülk olaraq yer üzünün qurtaracağınadək hər yeri Sənə verərəm. 9 Onları dəmir əsa ilə qıracaqsan, Saxsı qab kimi çilik-çilik edəcəksən».

10 İndi, ey şahlar, müdrik olun! Ey dünya hakimləri, ibrət alın! 11 Rəbdən qorxub Ona xidmət edin, Həm titrəyin, həm sevinin. 12 Oğulu öpün ki, qəzəblənməsin, Çünki qəzəbi tezliklə alovlanar. Ona pənah gətirənlərin hamısı nə bəxtiyardır!  

Zəbur 2

zəncirlərini ataq». Xudavənd onlara istehza edir. 5 Sonra onlara hiddəti ilə xəbərdarlıq edəcək, Qəzəbi ilə onları dəhşətə gətirəcək. 6 O deyir: «Mən padşahımı Müqəddəs dağım Sionda əyləşdirmişəm». 7 Rəbbin fərmanını elan edəcəyəm. Rəbb mənə dedi: «Sən Mənim oğlumsan, Mən bu gün sənə Ata oldum. 8 Məndən istə, onda irs olaraq millətləri, Mülk olaraq yer üzünün qurtaracağınadək hər yeri Sənə verərəm. 9 Onları dəmir əsa ilə qıracaqsan, Saxsı qab kimi çilik-çilik edəcəksən». 10 İndi, ey şahlar, müdrik olun! Ey dünya hakimləri, ibrət alın! 11 Rəbdən qorxub Ona xidmət edin, Həm titrəyin, həm sevinin. 12 Oğulu öpün ki, qəzəblənməsin, Çünki qəzəbi tezliklə alovlanar. Ona pənah gətirənlərin hamısı nə bəxtiyardır!  (Zəbur 2).

Biz burada Rəbb ilə Onun məsh etdiyi şəxs arasında söhbəti görürük. 7-ci ayədə Rəbb ona deyir: “Sən Mənim oğlumsan, Mən bu gün sənə Ata oldum”. Bu, 12-ci ayədə təkrarlanır: “Oğulu öpün”. Allah onunla danışır, ona “Oğlum” deyir. Beləliklə, ‘Allahın Oğlu’ adı yaranır. “Oğul” adı kimə verilir? Məsh olunmuş şəxsə. Başqa sözlə, ‘Oğul’ və “Məsh olunan şəxs” bu Məzmurda eyni istifadə olunur. Məsh olunmuş şəxs = Messiya = Məsih= Xristos. “Məsih” adı da ilk dəfə bu Məzmurda qeyd edilir. Beləliklə, ‘Allahın Oğlu’ adı və “Məsih” adı eyni Məzmurda ilk dəfə qeyd olunur. Zəburun bu Məzmuru  peyğəmbər İsa Məsihin (s) gəlişindən 1000 il əvvəl yazılmışdır.

Bunu biləndən sonra məhkəmə günündə İsaya qarşı edilən ittihamları daha yaxşı anlayırıq. Yəhudi rəhbərləri İsanı belə sorğu-suala tutmuşdular:

İsanın adları: ‘Allahın Oğlu’ və başqa adlar

“Səhər açıldıqda xalqın ağsaqqalları, başçı kahinlər və ilahiyyatçılar yığıldı və İsanı öz Ali Şuralarına gətirdilər. Onlar dedilər: «Bizə de, Məsih Sənsənmi?»

İsa onlara dedi: «Əgər sizə desəm, inanmazsınız. Əgər sizdən soruşsam, Mənə cavab verməyəcəksiniz. Bundan sonra isə Bəşər Oğlu qüdrətli Allahın sağında oturacaq».

Onların hamısı dedi: «Deməli, Sən Allahın Oğlusan?»

İsa onlara cavab verdi: «Sizin dediyiniz kimi O Mənəm»

Onda onlar dedilər: «Artıq şəhadətə nə ehtiyacımız var? Axı biz özümüz Onun ağzından eşitdik»

Luka 22:66-71

Xalqın ağsaqqalları İsanın Məsih olub-olmadığı barədə sual verdilər  (67-ci ayə). Bir nəfərə ‘X sənsənmi?’ sualını versəm, bu, o deməkdir ki, mənim X barədə anlayışım var. Sadəcə, X ilə söhbət etdiyim adamı uyğunlaşdırmağa çalışıram. Eləcə də, yəhudi rəhbərləri İsaya dedilər: ‘Məsih Sənsənmi?’ Yəni onların ‘Məsih’ barədə anlayışları var idi. Onların sualı İsanın Məsih olub-olmaması barədə idi. Bir neçə ayə sonra onlar həmin sualı başqa cür verirlər: ‘Deməli, sən Allahın Oğlusan?’ Onlar ‘Məsih’ və ‘Allahın Oğlu’ adlarını eyni və bərabər tuturlar. Bu adlar eyni məna daşıyır. (İsa cavabında ‘Bəşər Oğlu’ deyir. Bu ad Danielin kitabından gəlir və indi biz bunu tədqiq etməyəcəyik, çünki hal-hazırda ‘Allahın Oğlu’ adına nəzər salırıq). Yəhudi  rəhbərləri nə üçün ‘Məsih’ və ‘Allahın Oğlu’ adlarını eyni tuturdular? Onlar bu adları 2-ci Məzmurdan götürmüşdülər. Bu Məzmur İsadan min il əvvəl yazılmışdır. İsa ‘Allahın Oğlu’ olmasaydı, “Məsih” də olmayacaqdı. Yəhudi rəhbərlərin mövqeyi bu idi; bunu mətndən görürük.

İsa həm Məsih, həm də ‘Allahın Oğlu’ ola bilərdi. İsanın şagirdlərindən biri, Peter suala belə cavab verir. Müjdə yazır:

“İsa Filip Qeysəriyyəsi bölgəsinə gəldiyi zaman Öz şagirdlərindən soruşdu:

«Adamların dediyinə görə Bəşər Oğlu kimdir?» Onlar da dedilər:

«Bəziləri Vəftizçi Yəhya, başqaları İlyas, digərləri isə deyirlər ki, Yeremya, yaxud peyğəmbərlərdən biridir»

. İsa onlara dedi: «Bəs siz nə deyirsiniz? Sizcə Mən kiməm?»

Şimon Peter cavab verdi: «Sən var olan Allahın Oğlu Məsihsən

İsa ona cavab verib dedi: «Nə bəxtiyarsan, ey Yunus oğlu Şimon! Çünki bunu sənə bildirən ət və qan deyil, göylərdə olan Atamdır”

Matta 16:13-17

Peter “Məsih” və ‘Allahın Oğlu’ adlarını eyni tutur. Bu, təbiidir, çünki hər iki ad Zəburdan götürülür. İsa bunu Allahın Peterə bildirdiyini söyləyir. İsa ‘Məsih’dir, buna görə də, ‘Allahın Oğlu’dur.

İsa Məsih olub Allahın Oğlu olmaya bilməz. Bu, ziddiyyətli məsələdir. Hər iki ad bir mənbədən gəlir və eyni məna daşıyır. Dairənin yumru olmadığını söyləmək olmaz. Fiqur kvadratdırsa, o, nə yumru, nə də dairəvidir. Lakin fiqur dairəvidirsə, onda həm də yumrudur. Yumrululuq dairənin bir hissəsidir; yumru dairəvi olmaya bilməz. Bunu müəyyən etmək üçün “yumru” və “dairəvi” sözlərin mənasını bilməliyik. ‘Məsih’ və ‘Allahın Oğlu’ ilə də eynidir. İsa həm ‘Məsih’, həm də ‘Allahın Oğlu’dur (Peterin dediyi kimi). Yaxud İsa nə Məsih, nə də, Allahın Oğludur (yəhudi  rəhbərlərin dediyi kimi). İsaya bir adı aid edib digərini aid etməmək olmaz.

 ‘Allahın Oğlu’ adının mənası nədir?

Bu adın mənası nədir? Bunu başa düşmək üçün görək İncil Yusif adlı bir şagirdi necə təsvir edir. Bu, Fironun dövründə yaşayan Yusif deyil. İnci Yusif adını «Təsəlli oğlu» kimi izah edir:

“Məsələn, Kiprdə anadan olan, həvarilərin Barnaba adlandırdığı (mənası “Təsəlli oğlu”) Levili Yusif sahib olduğu torpaq sahəsini sataraq pulunu gətirib həvarilərin ixtiyarına verdi”

Həvarilərin İşləri 4:36-37

Gördüyünüz kimi, ‘Barnaba’ – «Təsəlli oğlu» deməkdir. Müjdə yazır, bu adamın atası təsəllidir? Buna görə ona «Təsəlli oğlu» deyirdilər? Əlbəttə ki, yox! ‘Təsəlli’ çətin izah olunan abstrakt bir anlayış, eyni zamanda isə ruhlandıran bir adamın həyatında asanlıqla görünən bir cəhətdir. Yusifin həyatına baxan hər kəs təsəllini görür və ‘təsəlli’nin mənasını bilirdi. Beləliklə, Yusif «Təsəlli oğlu»dur. O, təsəllini həyatında yaşayırdı.

“Allahı heç kəs heç vaxt görməyib” (Yəhya 1:18). Buna görə də, Allahın xasiyyətini və təbiətini bizim üçün anlamaq çox çətindir. Bizə Allahı həyatında göstərən bir kəs gərəkdir. Lakin bu, mümkün deyil, çünki Allah Ruhdur və  görünməzdir. Beləliklə, Müjdə İsa Məsihin həyat və şəxsiyyətinin əhəmiyyətini izah edərək ‘Allahın Kəlamı’ və ‘Allahın Oğlu’ adlarından istifadə edir.

 “Kəlam bəşər olub, lütf və həqiqətlə dolu olaraq aramızda məskən saldı; biz də Onun ehtişamını – Atadan gələn vahid Oğulun ehtişamını gördük. … Hamımız Onun bütövlüyündən lütf üstünə lütf aldıq. Qanun Musa vasitəsilə verildi, lütf və həqiqət isə İsa Məsih vasitəsilə gəldi. Allahı heç kəs heç vaxt görməyib, amma Atanın qucağında olan və Allah olana vahid Oğul Onu tanıtdı”

Yəhya 1:14-18

Allahın lütfünü və həqiqətini biz necə görürük? İsanın həyatında (s). Şagirdlər İsanın həyata baxıb Allahın “lütfünü və həqiqətini” gördülər. Qanundakı əmrlər bizə bunları göstərə bilmədilər.

Oğul … Allahdan gəlir

 ‘Allahın Oğlu’ adı bizə İsanın (s) kim olduğunu göstərir. Lukanın Müjdəsi Adəmdən başlayaraq, İsanın nəsil şəcərəsini (atadan oğula) qeyd edir. Bu nəsil şəcərəsinin sonunda deyilir:

“Enoş oğlu Şet oğlu Adəm oğlu Allah oğlu”

Luka 3:38

Burada Adəm ‘Allahın Oğlu’ adlandırılır. Nə üçün? Çünki Adəmin insan atası olmayıb; o, Allahdan gəlib. İsanın da insan atası olmayıb; o, bakirədən doğulub. Yəhyanın Müjdəsində deyildiyi kimi, İsa ‘Atadan gəldi’.

‘oğul…’ –  Qurandan bir nümunə

İncil kimi, Quran da ‘oğul…’ adından istifadə edir:

“Səndən Allah yolunda nə verəcəklərini soruşurlar. De: “Verəcəyiniz hər bir xeyir valideynlərə, qohum-əqrəbaya, yetimlərə, kasıblara və müsafirlərə aiddir. Siz nə yaxşılıq edirsinizsə, şübhəsiz ki, Allah onu bilir””

Bəqərə Surəsi 2:215

Yol oğulları. Orijinal ərəb dilində (‘ibni sabil’ və ya  ابن السبيل). Nə üçün? Çünki tərcüməçilər və şərhçilər sözün hərfi mənada “yol oğulları” mənasını daşımadığını bilirdilər. Bu, yol ilə gedənlərə aid bir ifadədir. Yol gedənlər yol ilə əlaqəlidirlər və yoldan asılı olan kəslərdir. 

 ‘Allahın Oğlu’ adı hansı mənanı daşımır

Müqəddəs Kitab da ‘Allahın Oğlu’ adını çəkəndə hərfi mənada oğulu nəzərdə tutmur. ‘Allahın Oğlu’ adını qeyd edən Tövrat, Zəbur və ya İncilin heç bir ayəsində deyilmir ki, Allahın qadınla cinsi əlaqəsi olub və nəticədə oğul dünyaya gəlib. Bu, Yunan politeizmə xas olan bir cəhətdir – allahların arvadları olub. Müqəddəs Kitabda isə belə söz yoxdur. Əlbəttə ki, bu, mümkün deyil, çünki İsa bakirədən doğuldu. Yəni əlaqə olmayıb. 

Nəticə

Burada gördüyümüz kimi, b.e.ə.750-ci ildə Yeşaya peyğəmbər peyğəmbərlik etmişdi ki, bir gün Rəbdən bir əlamət gələcək:

 “Xudavənd Özü sizə işarə verəcək: budur, bakirə qız hamilə olub oğlan doğacaq, adını İmmanuel qoyacaq”

Yeşaya 7:14

Bakirənin oğlunun atası yoxdur. Burada gördüyümüz kimi, mələk Cəbrayıl Məryəmə dedi: bu, baş verəcək, çünki “Haqq-Taalanın qüdrəti üstünə (Məryəmə) kölgə salacaq”. Bu, Allah ilə Məryəmin müqəddəs olmayan əlaqəsi nəticəsində baş vermir. Bu, küfrdür (şirk). Bu oğul müqəddəs olacaq, xüsusi bir yol ilə dünyaya gələcək, birbaşa Allahdan gələcək, insanın planı və cəhdi olmadan gələcək. Ağzımızdan söz çıxdığı kimi, İsa da Allahdan çıxıb gəlməli idi. Bu mənada Məsih Allahın Oğlu və eyni zamanda, Allahın Kəlamıdır.